Dossier Van D-day tot V-day
In deze rubriek brengen we dag op dag, vandaag voor het laatst, het verhaal van de ineenstorting van nazi-Duitsland, precies 75 jaar geleden. Nu de Duitsers zich overal overgeven, is de oorlog in Europa formeel voorbij. Maar toch zwijgen de wapens niet overal.
Sinds één minuut na middernacht moeten alle wapens in Europa zwijgen.
Dat lukt niet overal, maar hoe dan ook is de Duitse nederlaag volledig. Op deze dag alleen gaan nog meer dan anderhalf miljoen Duitsers in krijgsgevangenschap. Voor de meesten wachten kampen in de Sovjet-Unie, iets wat ze tot het laatst hebben willen vermijden.
Vreugde op het Majakovskiplein in Moskou
In de Sovjet-Unie is vanmorgen vroeg het nieuws van de capitulatie aangekondigd. Mensen komen spontaan op straat. Op het Rode Plein in Moskou is een parade gehouden.
Juichende soldaten van het Rode Leger in het bezette Berlijn.
De oorlog is hier de “Grote Patriottische Oorlog” genoemd. Die heeft ontzaglijk veel mensenlevens gekost, zowel militairen als burgers, en hele streken totaal verwoest. Zelfs in de laatste fase van de oorlog, toen de overwinning nabij was, leed het Rode Leger meer verliezen dan de Duitse Wehrmacht
Vuurwerk in Moskou
Vuurwerk in Leningrad
Rode Leger betreedt Praag
Het Rode Leger heeft Praag bereikt. De bevolking heeft de Sovjetsoldaten toegejuicht, ook al was een groot deel van de stad al in handen van het verzet.
Sovjettroepen verwelkomd in Praag.
In de ochtend bereikte een legerkorps van het 1steOekraïense Front de stad vanuit het noordwesten. Kort daarna reden tanks van het 4deOekraïense Front (met ook een Tsjechoslowaakse tankbrigade) de stad binnen vanuit het westen.
Een tank van het Tsjechoslowaakse corps dat meevecht met het Rode Leger in de straten van Praag.
De 4000 man Duitse troepen die nog in de stad waren, gaven zich over. Met de hulp van de Sovjettroepen heeft het plaatselijke verzet de stad gezuiverd van alles wat nog Duits was.
Duitsers verlaten het centrum van Praag.
Die zuivering gaat verder dan een jacht op Duitse militairen en nazi’s maar treft ook de autochtone Duitse minderheid in Praag. Duitstalige burgers worden opgepakt en er vinden ook moordpartijen plaats.
Mensen worden in de Moldau geworpen of op straat met benzine overgoten en in brand gestoken. Vrouwen worden mishandeld alvorens te worden doodgeschoten. Zelfs in ziekenhuizen zouden patiënten niet worden gespaard.
Het opruimen van een barricade.
De anti-Duitse woede is overgeslagen naar andere Tsjechische steden en dorpen waar al eeuwen etnische Duitsers leven. Vooral in het Sudetenland zijn die zeer talrijk. Het lot van de Sudetenduitsers was voor nazi-Duitsland een voorwendsel om Tsjechoslowakije te liquideren en uiteindelijk Praag te bezetten.
Sudetenduitsers die in mei door het Tsjechische verzet werden doodgeschoten.
De moordpartijen en andere excessen tegen de drie miljoen etnische Duitsers in Tsjechoslowakije zullen nog weken duren. In de zomer zullen ze massaal worden uitgewezen.
Etnische Duitsers verlaten Tsjechoslowakije.
Legergroep Midden eindigt in chaos
Voor de Legergroep Midden, die op het einde in Tsjechoslowakije nog bijzonder hard weerstand heeft geboden, eindigt de oorlog in chaos.
Duitsers verlaten Praag.
De grootste nog overgebleven Duitse strijdmacht is ingesloten door de drie “fronten” van het Rode Leger in een zone ten oosten van Praag. Het hoofdkwartier is ingenomen en er is geen centrale leiding meer.
Intocht van Sovjettroepen in Pardubice, een stad ten oosten van Praag.
De bevelhebber van de Legergroep Midden, veldmaarschalk Ferdinand Schörner, die eergisteren nog weigerde te capituleren, heeft op het einde zijn troepen in de steek gelaten.
Hitler prees Schörner de laatste maanden nog als zijn meest uitmuntende legeraanvoerder, vanwege de brutale wijze waarmee hij optrad tegen zijn eigen troepen, als ze niet strijdlustig genoeg waren.
Nu is hij, nadat hij een groot bedrag uit de kas van zijn staf had genomen en zijn uniform voor een burgerpak had verwisseld, in een voor hem klaarstaand vliegtuigje gestapt en verdwenen.
De 850.000 man die Schörner achterlaat bieden hier en daar nog weerstand, terwijl anderen zich overgeven.
Ferdinand Schörner (helemaal rechts).
Het zal tot circa 11 mei duren voor alle Duitse troepen in Tsjechoslowakije zich hebben overgegeven.
Schörner zal later door de Amerikanen aan de Sovjet-Unie worden overgeleverd en daar een tijd in de gevangenis zitten wegens oorlogsmisdaden. Na zijn terugkeer naar West-Duitsland zal “bloedige Ferdinand” nog eens veroordeeld worden wegens zijn brutaliteiten tegen Duitse militairen.
Legergroep Koerland geeft zich over
De Duitse capitulatie betekent ook het einde voor de 24 Duitse divisies die het westen van Letland bezet hielden.
Ze zaten daar al sinds oktober 1944, over land helemaal afgesloten omdat het hen verboden was zich terug te trekken. Toen waren het nog 35 divisies, maar een aantal zijn over zee afgevoerd.
Soldaten van de Legergroep -Koerland
Hitler maakte van die afgesloten divisies de Legergroep Koerland. Hij wilde dat die absoluut standhielden en zorgde ervoor dat ze goed werden bevoorraad. Door de haven van Liepāja (Libau in het Duits) kon gemakkelijk voedsel en munitie worden aangevoerd.
Intussen heeft de legergroep aan zes aanvallen van het Rode Leger kunnen weerstaan, wat de lof van de Führer opleverde, maar niets veranderde aan de hopeloze situatie van de ingesloten Duitsers.
De Duitse overgave.
Gisteren werd een wapenstilstand afgesloten en vandaag volgde de overgave van de legergroep. Sovjettroepen zijn begonnen de overgebleven 180.000 Duitsers weg te voeren.
De Letten binnen de Waffen SS geven zich niet over en proberen als “partizanen” verder te vechten. Enkelen onder hen hadden met de steun van de legergroep een Lets Nationaal Comité gevormd dat zich zou verzetten tegen de Sovjetoverheersing van Letland.
Ook op de Frische Nehrung, de landtong bij Oost-Pruisen, hield een Duitse troepenmacht stand tot 9 mei.
Geen overgave in Joegoslavië
In Joegoslavië is er van een Duitse capitulatie niet veel te merken.
In het uiterste noordwesten van het land hield kolonel-generaal Alexander Löhr stand met zijn Legergroep E. Die omvat drie Duitse divisies, zeven divisies van het Kroatische (fascistische) leger en twee divisies kozakken (Russen die de kant van de Duitsers hebben gekozen). Die bondgenoten denken er nog minder aan dan de Duitsers om zich over te geven aan hetcommunistische Partizanenleger.
Joegoslavische partizanen en Sovjetofficieren.
Door de geallieerde invasie van Oostenrijk is de legergroep vrijwel ingesloten. Löhr wil zijn troepen overgeven aan de Britten in het zuiden van Oostenrijk. Daarom laat hij ze in die richting trekken. Intussen moeten ze wel aanvallen van de partizanen weerstaan.
Generaal Löhr (rechts). Hij was een Oostenrijker en had de Oostenrijkse luchtmacht geleid, voordat hij bij de Duitse Luftwaffe werd ingelijfd. De Joegoslaven verweten hem het bloedige bombardement van hun hoofdstad Belgrado in 1941.
Löhr zelf is vandaag omsingeld en heeft zich moeten overgeven, maar grote groepen van zijn legergroep zetten de aftocht voort.
De oorlog in Joegoslavië is een ware slachting geweest, met zeker 1,7 miljoen doden.
Pas op 15 mei komt er een einde aan de aftocht. Zo’n 150.000 Duitsers worden die laatste dagen nog door de Joegoslaven krijgsgevangen gemaakt; De Britten leveren meer dan 200.000 Kroaten over aan Tito’s partizanen, waarvan een groot deel zal worden gedood.
Elders in Joegoslavië blijven anticommunistische milities (zoals de Servische Cetniks) nog maanden verzet voeren.
Generaal Löhr zal door een Joegoslavische rechtbank ter dood worden veroordeeld wegens oorlogsmisdaden.
Artsen van het partizanenleger verzorgen gewonden
Bevrijding van Noorwegen.
Ook de Noren vieren vandaag hun bevrijding.
Noorwegen telt elf Duitse legerdivisies en herbergt ook heel wat Duitse oorlogsschepen en vliegtuigen. Samen meer dan 350.000 Duitse militairen. Die hebben er in vijf jaar bezetting weinig moeten uitrichten, behalve af en toe tegen het Rode Leger in het hoge noorden.
De overgave van de Duitse pantserbrigade "Norwegen" in Trochum
De geallieerden hebben een tijd gevreesd dat de nazileiders naar Noorwegen zouden uitwijken, waar ze nog lang hadden kunnen standhouden. De Duitse regering heeft er nog aan gedacht om haar haar troepen in Noorwegen naar het neutrale Zweden te sturen, waar ze zouden worden geïnterneerd.
Maar op 7 mei heeft de Duitse bevelhebber in Noorwegen laten weten dat ook zijn legermacht zich overgeeft.
De Britse luchtlandingstroepen bij hun aankomst.
Vandaag vond Operatie Doomsday plaats. Acht vliegtuigen met Britse luchtlandingstroepen zijn nabij de hoofdstad Oslo geland (er waren er veel meer vertrokken, maar die raakten vanwege het slechte weer niet ter bestemming). Ze werden door de bevolking enthousiast onthaald.
Intussen was het verzet al in actie gekomen. Het heeft de controle over de stad overgenomen.
De bevrijding van Oslo.
Kroonprins Olav is met een oorlogsschip in Oslo aangekomen. Zijn vader koning Haakon VII en de Noorse regering zijn voorlopig nog in Londen.
Britse soldaten verbranden Duits propagandamateriaal.
De Duitse Rijkscommisaris in Noorwegen, nazi-gouwleider Josef Terboven, heeft zich het leven benomen, net als de lokale SS-generaal. Ook enkele belangrijke collaborateurs, zoals politiechef Jonas Lie, hebben zelfmoord gepleegd.
De leider van de collaborateursregering, Vidkun Quisling, heeft zichzelf bij het verzet aangegeven. Quisling is de meest gehate man in Noorwegen en zowat het prototype van de collaborateur. Zelfs in andere landen is het woord “quisling” synoniem van verrader geworden.
Vidkun Quisling (links) met Josef Terboven.
Afgezonderde Duitse garnizoenen geven zich over
Ook in West-Europa zijn er nog Duitse troepen die zich overgeven. Het gaat om de garnizoenen in enkele Franse havens en op eilanden.
Dat is het geval voor Duinkerke. De grote havenstad vlak over de Belgische grens was al sinds september volledig omsingeld. Meer dan 13.000 Duitsers zaten goed verschanst achter vestingwerken en de polders in de omgeving zijn onder water gezet
Op de Nederlandse Waddeneilanden was het nog langer wachten op de bevrijders. De Duitse garnizoenen daar boden geen weerstand maar het duurde even voordat de geallieerden tot daar geraakten. Hier de bevrijding van Vlieland op 31 mei.
De geallieerden maakten van de verovering van Duinkerke geen prioriteit, omdat Antwerpen in hun handen was gevallen. Intussen werd een beleg gevoerd door zo’n vierduizend Fransen en evenveel leden van een Tsjechoslowaakse Brigade.
Vanmorgen gaf viceadmiraal Friedrich Frisius zich over als bevelhebber van de Festung Dünkirchen. De verwoestingen in de stad zijn groot maar de haven is intact.
Franse troepen rijden La Rochelle binnen.
Op hetzelfde moment heeft ook de bevelhebber van de vesting La Rochelle zich overgegeven. De haven van La Rochelle aan de Atlantische kust was voor de Duitsers een belangrijke duikbootbasis. Ze bouwden er enorme bunkers waarin de U-boten konden schuilen tegen luchtaanvallen.
Tot de vesting La Rochelle behoorde ook het nabije eiland Ré, waar geschut staat opgesteld.
De bevolking van La Rochelle bleef negen maanden samen met de Duitse bezetter ingesloten in de stad. Dit in tegenstelling tot de andere Duitse vestingen, waar de meeste Franse burgers waren geëvacueerd.
Verder zijn er nog twee Duitse vestingen in Bretagne, met een soortgelijke duikbootbasis: de grote havens Saint-Nazaire en Lorient. Tot de vesting Lorient behoort ook het schiereiland Quiberon en twee naburige eilanden, die door de Duitsers bezet waren. Ook hier is een overgave afgesproken, die morgen of overmorgen ingaat.
De U-boten in de basis van Saint-Nazaire. De basis is gebruikt tot het einde van de oorlog.
De duikbootbasis van Saint-Nazaire vandaag. Ook Lorient en La Rochelle hebben soortgelijke bunkers.
De capitulatie geldt ook voor de Kanaaleilanden. Die Britse eilanden voor de Normandische kust vormden het enige deel van het Britse Rijk dat door de Duitsers was bezet!
De bevrijding van de Kanaaleilanden © IWM (D 24590)
De Britten hadden die Kanaaleilanden al in 1940 opgegeven omdat ze die niet konden verdedigen. Een deel van de bevolking, vooral kinderen en jongemannen, vertrok, maar het grootste deel onderging bijna vijf jaar harde bezetting. Er werd honger geleden en op het eiland Alderney was er zelfs een concentratiekamp.
Generaal-majoor Siegfried Heine, de Duitse bevelhebber op het Kanaaleiland Guernsey, laat zijn identiteit controleren door een Brits generaal alvorens hij zich overgeeft.
Op Jersey en Guernsey zijn Britse troepen geland die de controle hebben overgenomen.
Duitsers worden ontwapend op een Grieks eiland.
Ten slotte zijn er nog enkele Griekse eilanden die door Duitse garnizoenen worden bezet. Dat is het geval met Rhodos en een deel van Kreta. Ook daar geven de Duitsers zich over.
En nog op 9 mei en later
In Amsterdam is op de Dam de bevrijding nog eens, plechtig nu, met vele toespraken, gevierd.
In Nederland, zoals op vele andere plaatsen in Europa, is men nog volop bezig met het ontwapenen van Duitse militairen, en dat zal nog even duren, zoals op deze foto genomen in Maarssen op 11 mei 1945.
In Berlijn staan de ruïnes van de Rijksdag intussen al bijna helemaal vol met handtekeningen en graffiti, deze Britse soldaat voegt er de zijne nog aan toe.
Een kamp voor ontheemden in de buurt van Münster. Het zal nog weken duren voor alle krijgsgevangenen, politieke gevangenen, dwangarbeiders of vrijwillige arbeiders, allemaal terug naar huis gebracht kunnen worden. Veel van deze kampen zullen daarna gebruikt worden om de duizenden Duitsers op te vangen die op veel plekken in Europa verdreven worden.
Beste Lezers,
Wij danken u voor uw blijvende belangstelling. We gaan het nu even rustiger aan doen, maar het einde van de Tweede Oorlog in Azië zullen we vanzelfsprekend blijven opvolgen.
